تورهای چین: جورچینی از آرواره و اسکلت
به گزارش چای قند پهلو، اینجا جمع حیوانات جمع است. از نهنگ گرفته تا اسب و شیر و ماهی و قوچ و میمون و... درواقع اینجا خزندگان، پرندگان و چرندگان به شکل مسالمت آمیزی مدت هاست که در کنار یکدیگر در قفسه هایی شیشه ای روزگار می گذرانند و بازدید نمایندگان از تماشا آنها حتی در همین حالت لذت می برند. اشتباه نکنید، ایجا یک باغ وحش یا حتی یک سیرک نیست بلکه موزه ای عجیب و غریب است که در آن، از حیوانات فقط اسکلت آنها را نگهداری می نمایند. شاید برایتان جالب
با ما همراه باشید و با تورهای چین از شگفت انگیزترین کشور دنیا دیدن کنید بر روی دیوار چین سلفی بگیرید، از قصر ممنوعه دیدن کنید و در خیابان شانگهای پیشرفته ترین آسیا قدم بزنید.
جورچینی از آرواره و اسکلت
نویسنده: فاطمه شیری
در موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی شیراز افرادی هستند که شغل عجیبی دارند؛ آنها اسکلت حیوانات را بعد از تمیز کردن کنار هم می چینند
اینجا جمع حیوانات جمع است. از نهنگ گرفته تا اسب و شیر و ماهی و قوچ و میمون و... درواقع اینجا خزندگان، پرندگان و چرندگان به شکل مسالمت آمیزی مدت هاست که در کنار یکدیگر در قفسه هایی شیشه ای روزگار می گذرانند و بازدید نمایندگان از دیدن آنها حتی در همین حالت لذت می برند. اشتباه نکنید، ایجا یک باغ وحش یا حتی یک سیرک نیست بلکه موزه ای عجیب و غریب است که در آن، از حیوانات فقط اسکلت آنها را نگهداری می نمایند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی شیراز بخشی وجود دارد که تعداد زیادی از اسکلت های این حیوانات برای بازدید عموم نگهداری می شوند تا شما از نزدیک با اسکلت شتر یا آرواره های یک کوسه آشنا شوید.به هر طرفی که سر بچرخانید، با اسکلت یک جانور روبه رو خواهید شد. گوشه ای و در محفظه ای شیشه ای، اسکلت یک قوچ کوهی نهاده شده، در طرف دیگر اسکلت قورباغه ای را با ظرافت خاصی به یکدیگر متصل نموده اند. در این موزه، گروه خاصی هستند که اگر اسکلت یا لاشه جانوری به دستشان برسد، آنها را با گذراندن مراحل خاصی وارد موزه می نمایند. در حقیقت متصل کردن اسکلت حیوانات به یکدیگر کار سختی است که از عهده هر کسی بر نمی آید و معمولاً مسؤولان موزه با تجربه ای که در طول این سال ها به دست آورده اند و یا دانشجویانی که در این زمینه سر رشته دارند، عهده دار این کار می شوند.
از اتاق تا موزه
حیواناتی که از این موزه سر در می آورند، دو حالت بیشتر ندارند، یا تاکسیدرمی می شوند یا اسکلت آنها برای وارد شدن به نمایشگاه از جسم جانور جدا می گردد. علیرضا انتشاری مدیر موزه تاریخ طبیعی خودش یکی از کسانی است که تجربه خوبی در سر هم بندی اسکلت حیوانات دارد. او می گوید: سال 1353 زمانی بود که این موزه تأسیس شد. صاحب موزه در ابتدا شخصی بود به نام آقای شریفی که علاقه خاصی به حیوانات داشت. به گفته آقای شریفی، او از طاقچه اتاق خانه اش آغاز کرد. او روی طاقچه اش تعدادی پرنده خشک شده نگهداری می کرد.بعد از اینکه شریفی ایده خود را با دانشگاه در میان گذاشت، اول یک اتاق را در اختیار او قرار دادند تا بخشی از حیواناتی را که می خواهد، در آنجا به صورت خشک شده نگهداری کند و بعد همین اتاق کوچک تبدیل شد به ساختمانی در دانشکده علوم دانشگاه شیراز، البته به قدری این حیوانات خشک شده خواستار پیدا نموده بود و بازدید نمایندگان زیادی برای دیدن آنها به این ساختمان سر می زدند که از طریق دولت وقت در آن موقع قطعه زمینی در اختیار شریفی نهاده شد تا او موزه اش را درست کند. به گفته آقای مدیر، قرار بود موزه در پنج سالن ساخته گردد اما در حال حاضر سه سالن آن ساخته شده و شما می توانید در یکی از سالن های آن شاهد حیواناتی باشید که دیگر حرکت نمی نمایند، یکسری از این حیوانات را ما تاکسیدرمی نموده ایم، یک تعداد را به شکل اسکلت و بخشی را هم در محلول خوابانده ایم. مثلا در محلول ها نرم تنان، جنین انسان و حیواناتی که قابل تاکسیدرمی کردن نیستند، نگهداری می شوند و مابقی که جسمشان سالم مانده، اجزای داخلشان خارج می گردد و تاکسیدرمی و خشک می شوند.
مرگ حیوانات با داروی بیهوشی
بخش آناتومی، قسمتی است که توجه هر بازدید نماینده ای را به خود جلب می نماید. جایی که می توانید از نزدیک با آناتومی انواع حیوانات آشنا شوید. در این بخش جانورانی نگهداری می شوند که مهره دار هستند. خیلی مواقع، امکان تاکسیدرمی کردن حیوانات وجود ندارد و ما مجبور می شویم که تعدادی را در محلول نگهداری کنیم یا اسکلت آنها را در بخش آناتومی قرار بدهیم.در این بخش، پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان زیادی جا خوش نموده اند. البته به گفته مسؤولان قسمت آناتومیکار، سر هم کردن استخوان های این جانوران کار هر کسی نیست؛ برای همین کمتر کسی سراغ این کار سخت می رود؛ این جانوران به صورت اتفاقی در اختیار ما قرار می گیرند.
بخشی از آنها اهدایی هستند، بخشی را از شکارچی های مختلف گرفته اند و تعدادی هم از باغ وحش به اینجا منتقل شده اند. بیشتر، لاشه حیواناتی که به بخش آناتومی می رسند دیگر قابل تاکسیدرمی کردن نیستند؛ حیوانات نیمه جان هم به اینجا انتقال داده می گردد که دیگر امیدی به بهبود آنها نیست و ما ناچار با داروی بیهوشی آنها را می کشیم تا درد کمتری بکشند.مثل پرندگانی که تیر خورده اند یا بالشان به شدت آسیب دیده و قابل درمان نیست. بعد از این مرحله نوبت به درآوردن اسکلت جانوران می رسد؛ قسمتی که اصلا کار جالبی نیست و مسؤولان موزه به سختی این مرحله را پشت سر می گذارند.
جوشاندن حیوانات در دیگ
در تاکسیدرمی، اجزای داخلی جانور درآورده می گردد و کار به مراتب آسان تر است اما در اسکلت سازی، اسکلت لاشه باید سالم باشد. از ناخن ها گرفته تا انتهای دم جانور. انتشاری و دوستانش بعد از اینکه مطمئن شدند اسکلت جانور سالم است، دست به کار می شوند. اگر حیوان بزرگ باشد، مثل گورخر، قسمت های بدن او از سر مهره ها به شکل فضایی جدا می گردد و بعد از این مرحله قسمت های مختلف بدن حیوان را در دیگ های آب جوش می گذارند تا بگردد به راحتی گوشت و ماهیچه های حیوان را از استخوان های او جدا کرد. اگر هم حیوان کوچک باشد، مثل قورباغه، احتیاجی به جدا کردن اعضای آن نیست و جانور به صورت کامل وارد دیگ جوشان می گردد؛ بعد از اینکه جسد حیوان خوب جوشانده شد، نوبت می رسد به جدا کردن گوشت و بافت های استخوان. حالا اگر برخی از استخوان ها بزرگ باشند، ما مجبور می شویم استخوان را سوراخ کنیم. مسؤولان بخش آناتومی استخوان را سوراخ می نمایند و برای اینکه به مرور زمان اسکلت فاسد نگردد، مغز آن را خارج می نمایند، استخوان باید از داخل و خارج تمیز باشد. ما بعد از اتمام کار، اسکلت ها را با آب اکسیژنه ضدعفونی می کنیم و در حال اجرا این کار، البته استخوان ها، هم تمیز و ضدعفونی می شوند و هم سفیدرنگ.نهنگی متعلق به 27 سال پیش
زمانی که بافت های گوشتی از استخوان جدا و مراحل ضدعفونی آن هم پشت سر گذاشته شد، نوبت می رسد به سرهم بندی اسکلت حیوان. این بخش کمی تخصصی تر است و هر کسی نمی تواند استخوان ها را به هم متصل کند؛ معمولا اتصال مهره های حیوانات با چسب خاصی انجام می گردد یا اگر اسکلت حیوان بزرگی باشد و امکان کنار هم قرار دادن آنها از طریق چسب ممکن نباشد کارشناسان موزه با پین های مخصوص که باعث می شوند استخوان ها به هم درگیر و محکم شوند، اقدام به چسباندن استخوان های اسکلت ها می نمایند. حالا اگر دوری در بخش آناتومی بزنید، می توانید اسکلت سر هم بندی شده نهنگ، مارمولک، قوبارغه، گرگ و شیر و اسب و... را دیدن کنید؛ در حال حاضر در حدود 500 اسکلت حیوان در این بخش و در محفظه هایی شیشه ای نگهداری می شوند. کوچک ترین حیوان موزه مارمولک و یک نوع خفاش کوچک است و بزرگ ترین اسکلت متعلق به یک نهنگ است که از خلیج فارس به اینجا منتقل شده.نهنگی که در بخش آناتومی نگهداری می گردد، از استان هرمزگان آمده. 27 سال پیش، اهالی منطقه هرمزگان در کنار ساحل با بوی متعفنی روبرو می شوند که با دنبال کردن منبع بو، به لاشه یک نهنگ می رسند. مسؤولان موزه آناتومی با خبردار شدن از این موضوع هماهنگی های لازم برای انتقال نهنگ به موزه را انجام می دهند. نهنگ قابل برگشت به زندگی نبوده و امکان تاکسیدرمی هم برای آن وجود نداشت.
تنها راه چاره، درآوردن اسکلت و به نمایش گذاشتن آن در موزه بود؛ در آن موقع مسؤولان موزه همه مراحل برای آماده سازی اسکلت را انجام دادند اما آنها تنها در یک مرحله باقی ماندند، آن هم سر هم بندی اسکلت حیوان که کار بی نهایت حساس و سختی بود؛ به همین دلیل اسکلت نهنگ سال ها به همان شکل روی زمین بخش آناتومی باقی ماند.
بعد از سال ها، یکی از کارمندان موزه که در این زمینه تخصص داشت، تصمیم گرفت اسکلت حیوان را به هم متصل کند؛ حمید اسدی کسی بود که بر اساس فریم خاصی، اسکلت حیوان را با دقت خاصی سوار کرد. اما این، تنها مشکل اسکلت نهنگ نبود چرا که علیرضا انتشاری و دوستانش بعد از مدتی متوجه شدند که موزه بوی بدی گرفته و اسکلت نهنگ در حال تخریب و فاسد شدن است، مدت ها به همین صورت گذشت در حالی که به خاطر بوی بد محوطه آناتومی، امکان بازدید هم وجود نداشت تا اینکه در سال 74 من طرحی را پیشنهاد دادم که طی این طرح قرار شد با محلول سود بخار، قطعه های اسکلت نهنگ تمیز گردد. همه این بوی بد ناشی از درآمدن نوعی چربی از داخل استخوان نهنگ به بیرون بود و من می خواستم با ترکیب محلولی از پلی استر و پودر استخوان و یکسری رنگینه های خاص کل سطح اسکلت را تمیز نموده و بپوشانم. بعد از بیان این طرح همین اتفاق هم افتاد و همین موضوع هم باعث شد که طول اسکلت پنج متر اضافه تر گردد. یعنی اسکلت نهنگ، به طول واقعی اش برسد. بعد از ترمیم اسکلت نهنگ طول آن از 5/ 11 متر به 5 /16 متر رسید و مشکل موزه به خاطر بوی بد و نبود بازدید نماینده حل شد.
غضروف کوسه در محلول
البته از دیگر آناتومی های دیدنی می توان به اسکلت خرس گریزلی، شیر آفریقایی، مار پیتون و شتر اشاره نمود؛ اسکلت شتر یکی از اسکلت های جالب میان دیگر حیوانات است. در واقع به خاطر نوع استخوان بندی ای که دارد از ویژگی های خاصی نسبت به دیگر حیوانات برخوردار است و توجه بازدید نمایندگان زیادی را به خود جلب می نماید؛ مثلا فرم گردن حیوان یا مهره های کمرش یا بلند بودن استخوان های ران جانور تا حد زیادی اسکلت او را غیرمعمول نموده است.یکی دیگر از حیوانات این موزه کوسه است اما شما نمی توانید اسکلت این جانور را ببینید. چرا که تمام اسکلت بندی او از غضروف است، به خاطر همین امکان این وجود ندارد که اسکلت بندی اش را در فضای باز موزه نگهداری نمایند؛ ما اسکلت حیوان را در محلول فرمالین قرار داده ایم تا از بین نرود و تا مدت ها باقی بماند. خیلی جالب است بدانید جدا کردن غضروف این حیوان از گوشت و ماهیچه هایش یکی از کارهای سختی بود که دو ماه زمان برد.
اما یکی از دانشجویانی که تازه به این موزه منتقل شده بود، با حوصله و دقت، قسمت های مختلف بدن او را از غضروف ها جدا کرد و حالا اگر سری به این موزه بزنید، می توانید اسکلت نرم کوسه را در محلول دیدن کنید. به گفته انتشاری، در میان همه اسکلت های این موزه، مار پیتون بیشترین استخوان را دارد و سر هم بندی و متصل کردن قسمت های بدن آن کار مشکل و طاقت فرسایی بود که مسؤولان آناتومی از پس آن هم بر آمدند.
منبع: نشریه همشهری سرنخ شماره 102
منبع: راسخون