چاه های تلا؛ جاذبه تاریخی و عجیب جزیره قشم - چای قند پهلو

معنی تلا

این کلمه، یک واژه ترکیبی می­ باشد که از ترکیب تل او به وجود آمده است. تل به معنی تپه می ­باشد و به تپه ­ای اشاره دارد که مشرف بر این چاه­ ها هستند. او هم که تلفظ محلی آب می­ باشد. به همین دلیل به چاه­ هایی که در کنار این تپه قرار دارند تلا می گویند.

تاریخچه چاه های تلا بندر لافت

این چاه ­ها در دوران هخامنشیان با زحمت خیلی زیادی در دل سن گ­های شیستی حفر شده ­اند. البته به گفته بعضی منابع امکان دارد قدمتشان به دوره مادها بازشود. آنها را حفر می­ کردند تا آب زلال باران در آنها جمع شود و مردم بتوانند از این آب برای آشامیدن استفاده نمایند. این چاه­ها در شیب یک تل ساخته شده­ اند. این تل سطحی مرجانی دارد و آب باران را به سمت گودال ­ها و چاه ­های حفر شده راهنمایی می­ نموده است. انتهای چاه­ ها به لایه ­های گچی می­ رسیده است. همین موضوع سبب می­شده تا آب برای مدتی طولانی­تر خنک و سالم باقی بماند.

اما بعضی دیگر معتقدند که حفر این چاه ­ها به دوران پس از اسلام باز می­ شود. گفته می ­شود خواجه کریم حاکم روستای لافت در 400 سال گذشته، به منظور جبران کم آبی منطقه، دستور حفر این چاه ­ها را می­دهد. بنابراین مردم روستا و غلامان این چاه­ها را حفر می ­نمایند. آنها برای حفر چاه ­های تلا از تکنولوژی ذخیره آب پارسیان که در دوران هخامنشیان در این منطقه زندگی می­ کردند، الهام گرفته ­اند.

رسم و رسوم برداشت آب از چاه ها

شکل چاه های تلا قشم فرق دارد. گاهی به شکل دایره، گاهی به شکل مربع، مستطیل و گلابی خودنمایی می نماید. هر چاه نام مخصوص به خود دارد که از روی نام افرادی که آن چاه را حفر نموده اند برداشته شده است. مانند لوبنی یا غرابو!

قدیم الایام نیاکان ما وظیفه آوردن آب را به زنان محول می کردند چراکه طبق اساطیر، زنان نگهبان آب ها به حساب می آمدند و رفتن مرد بر لب جوی برای آوردن آب نوعی بی حرمتی تلقی می شد. زنان با استفاده از جهله یا همان کوزه از چاه آب می کشیدند و نوبت هر خانواده برای برداشت آب به وسیله بانوی حافظ آب یا همان میراب مشخص و مدیریت می شد.

مردان هم در این زمینه با لای روبی کردن مداوم این چاه ها پا به پای زنان در زمینه جمع آوری آب یاری می کردند. این لای روبی هفته به هفته روز آدینه در چاه هایی که در طول هفته خالی شده بود انجام می گرفت. قبل از بارش باران در اواخر پاییز یک لای روبی دیگر از کل چاه ها انجام می گرفت.

جارچی مردهای روستا را برای این کار جمع می کرد و آنان هم به لای روبی چاه ها می پرداختند. البته مردان با حمل کندیل به آوردن آب یاری می کردند. کندیل همان چوبی است که بر روی شانه ها قرار می گیرد و از هر طرف آن دو سطل آویزان می نمایند.

جاذبه های چاه های تلا

دو برج دیده ­بانی در بالای چاه­ های تلا وجود دارد. احتمالا این برج­ ها برای محافظت از چاه ­ها بنا گشته است. این برج­ ها در حال حاضر به آثار باستانی این منطقه تبدیل شده­ اند و قدمت آنها به قرن هفدهم باز می­ شود.

ظاهرا تعداد این چاه ­ها در گذشته 366 عدد بوده است. مردم روستا تا آخر سال کبیسه برای دسترسی به آب از یکی از این چاه ­ها استفاده می ­کردند. ظاهرا در حال حاضر پنجاه الی شصت حلقه از آنها آب دارند و باقی انباشته از گل و لای هستند. چاه ها تلا قشم برای دسترسی دوباره به آب به لایروبی نیاز دارند. در این منطقه چند درخت کهن کهور وجود دارد. ظاهر جالب ساقه­ های گره خورده و پیچ در پیچ این درختان قطور که ریشه در سنگ دارند چشم انداز بسیار عجیبی خلق نموده است. این درخت­ها ریشه­ های خود را در سنگ­ها دوانده­ اند تا به آب برسند و تغذیه نمایند.

درخت­های کهور و چاه ­ها برای مردم این منطقه بسیار مقدس هستند. گاها دیده می ­شود مردم در زیر سایه این درختان و در کنار چاه­ها مشغول عبادت و قربانی کردن، هستند. بعلاوه پارچه­ های سبزی را به عنوان دخیل بر شاخه ­های کهن­ ترین درختان گره زده ­اند. اعتقاد بومیان بر این است که این درختان نگهبان و محافظ آب چاه­ ها می باشد. در واقع تا زمانی که این درخت­ ها سرسبز باشند، یعنی آب شیرین در چاه­ها وجود دارد.

یکی از محل­ه ای معروف و دیدنی چاه­ های تلا، برکه سنگی لافت می ­باشد. زمانی که باران می ­بارد، آب آن پس از اینکه در این برکه سرازیر شد، وارد چاه ­ها می شود و چاه­ ها را پر می ­کند. قدمت این برکه به حدود 400 سال می ­رسد و دارای عمقی ده متری و دهانه­ای 12 متری می ­باشد.

جهت دسترسی به چاه های تلا

چاه ها تلا قشم در سی کیلومتری شمال فرودگاه بین المللی قشم واقع شده­ ا ند. فاصله آنها با خود قشم نیز حدود 76 کیلومتر می باشد. چاه های تلا قشم در نزدیک اسکله لافت قرار دارند.