مقاله: مجموعه باستانی چیچن ایتزا مکزیک (Chichen Itza)
به گزارش چای قند پهلو، در هر صورت، همین مهاجمان بناهای بزرگی مانند El Castillo (قلعه) را بنا کردند. این قلعه، هرمی به ارتفاع 79 فوت (24 متر) است که بر فراز میدان اصلی قرار گرفته است. ال کاستیلو چهار وجه دارد، هر کدام 91 پله دارند و همگی در یک جهت اصلی قرار گرفته اند. پله ای روی سکوی بالایی قرار دارد، در مجموع 365 پله که برابر تعداد روزهای سال شمسی هستند. طی فصلهای بهار و پاییز، سایه هایی که هنگام غروب خورشید تشکیل میشوند، به شکل مار در لبه پلهها ظاهر میشود. حکاکی یک مار بزرگ پر نقش و نگار در بالای هرم نماد Quetzalcóatl (معروف به مایا به نام Kukulcán)، یکی از خدایان بزرگ پانتئون باستان مکزیکی-امریکایی است. در کاوشهای هرم نه سکویی، یک سازه به شکل پلنگ خالدار قرمز رنگ با خالهایی از سنگ یشم یافت شده است.
چیچن ایتزا در حدود 90 مایلی (150 کیلومتری) شرقی-شمال شرقی اوکسمال و 75 مایلی (120 کیلومتری) شرقی-جنوب شرقی شهر مدرن مریدا واقع شده است. تنها منبع آب در منطقه خشک اطراف این سرزمین همین چاههای طبیعی است. دو چاه طبیعی بزرگ موجود در منطقه، آن را به مکانی مناسب برای شکل گیری شهر تبدیل کرده و نام آن را از chi (دهانه)، chen (چاه) و Itzá، نام قبیله مایا که آنجا ساکن شده اند، گذاشته اند. چیچن ایتزا در سال 1988 به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
در حدود سال 1450 اتحادیه و برتری سیاسی مایاپان منحل شد. در قرن شانزدهم هنگامی که اسپانیاییها وارد کشور شدند، مایاها در شهرهای کوچک زندگی میکردند، اما شهرهای بزرگ، از جمله چیچن، تا حد زیادی رها شده بودند.
بناهای دیگر شامل High Priests Grave و Colonnade (هزار ستون) و دیوار مجاور معبد جنگجویان است. بیشتر این بناها احتمالاً در اوایل دوره پس از باستان (حدود سال 900-1200) تکمیل شده اند. به نظر میرسد که با ظهور مایاپان در اواخر دوره پست کلاسیک (حدود 1200-1540)، چیچن تحت الشعاع قرار گرفته است. زمانی چیچن ایتزا به همراه اوکسمال و مایاپان، اتحادی سیاسی تحت عنوان انجمن مایاپان تشکیل داده بود.
منبع مقاله: مجموعه باستانی چیچن ایتزا مکزیک (Chichen Itza)